Eymundur Eymundsson skrifar:
Eymundur L. Eymundsson deilir parti úr sögu sinni Geðveikum batasögum 2 sem var gefin út af Hugarafli 2011.
Með mastersgráðu í kvíða
Ég myndi segja að ég væri með mastersgráðu í kvíða, félagsfælni og þunglyndi. Þegar ég var spurður að því hvort ég væri til í að skrifa mína sögu, þurfti ég ekki að hugsa mig tvisvar um þar sem mér er þetta hugleikið. Nokkuð sem ég þorði ekki að tala um í ein 30 ár ævi minnar út af skömm. Til að hjálpa öðrum og minnka fordóma í þjóðfélaginu þurfum við notendur í bata að geta stigið fram og miðlað af okkar reynslu. Ég hef notað margar grímur og leikið mörg leikrit í lífinu til að fela mína líðan, þannig að ég gat kannski ekki ætlast til að aðrir hefðu séð hvernig mér leið ef ég þorði ekki að tala um það sjálfur. En hvernig á maður að geta talað um eitthvað sem maður veit ekki hvað er?
Um þessa hluti var ekki fjallað hér áður fyrr en sem betur fer er þetta að opnast. Það vill enginn vera veikur, sama hvaða veiki það er. Lítið sjálfstraust og sjálfsvirðing, taugakerfið brothætt, sjálfsvígshugsanir, sjálfshatur og að vera uppstökkur. Allt eru þetta algengir fylgikvillar geðraskana. En af hverju eru svona miklir fordómar gagnvart fólki með geðraskanir? Er það umfjöllun fjölmiðla sem hefur svona mikil áhrif? Eru það bandarískar bíómyndir sem sýna óraunverulegt ástand fólks með geðraskanir? Ef fólk væri með krabbamein, væri fólk með fordóma gagnvart því? Nei, það vill enginn vera veikur og það gildir jafnt yfir fólk með geðræn veikindi og önnur veikindi! Því eigum við að standa saman og hjálpa hvert öðru til að öðlast betra líf.
Mæli ekki með að deyfa sig með áfengi
Ég er fæddur árið 1967 og hef glímt við mínar geðraskanir í ein 30 ár. Ég á aldraða foreldra sem hafa lagt mikið á sig til að við sex systkinin hefðum það sem allra best. Ég byrjaði að finna fyrir kvíða um níu ára aldur. Ég var mjög lítill í mér og gekk erfiðlega að læra og þetta þróaðist svo yfir í félagskvíða um fermingaraldur. Þá var ég farinn að fela mína líðan með trúðslátum. Ég stundaði samt íþróttir sem veitti mér félagsskap. Ég náði að klára mína grunnskólagöngu með þokkalegri einkunn en um það leytið var félagsfælni mín algjörlega farin að stjórna mér. Ég byrjaði strax að vinna eftir grunnskóla og stundaði vinnuna vel og svo hélt fótboltinn mér í félagsskap en þess utan var ég mest heima og stundaði ekkert félagslíf með mínum vinum. Þeir voru alveg hættir að biðja mig að koma með sér þar sem ég sagði alltaf nei. Nema þegar átti að vera gleðskapur, það var nefnilega þannig að þegar áfengi var við hönd kom kjarkurinn til að gera hluti sem ég þorði ekki annars. Áfengi var mitt lyf í þá daga og ég endaði oftast í „blakkáti”, en ég mæli ekki með þeirri leið.
Verkirnir urðu til góðs
27 ára þurfti ég að hætta í fótbolta vegna vandamála í mjaðmaliðum. Ég stundaði mína vinnu þannig í fjögur ár og deyfði mig með áfengi um helgar. Ég átti mjög erfitt með að vera innan um fólk og frá 15 ára aldri hafði ég hugsað um að svipta mig lífi en sem betur fer hafði ég ekki kjarkinn til þess. Árið 2004 var ég orðinn öryrki vegna mjaðmavandamálanna og þótti það mikil skömm. Það var erfitt að sætta sig við að missa heilsu og hætta að vinna og óska ég engum þess en í mínu tilviki varð það til þess að ég eignaðist það líf sem ég hef í dag. Vegna þess að í verkjaskóla fékk ég fræðslu um kvíða, félagsfælni og þunglyndi og lagði af stað í þá miklu vinnu með sjálfan mig sem staðið hefur síðan þá og stendur enn.
Ég byrjaði með að leita hjálpar hjá mínum heimilislækni sem reyndist mér vel og gaf mér lyf ásamt samtalsmeðferð. Það gekk nokkuð vel en ég fann að það virkaði illa að drekka ofan í lyfin. Í kjölfarið þurfti ég að gera eitthvað meira og fór í meðfrð hjá SÁÁ og með því að hætta að drekka gat ég haldið áfram minni göngu og endaði svo árið 2006 með því að fara á Heilsustofnun í Hveragerði.
Eigin fordómar voru verstir
Árið 2007 ráðlagði heimilislæknirinn minn mér að fara í Starfsendurhæfingu Norðurlands. Ég sló til og fór í prógram þar sem unnið er með hópefli, sjálfsstyrkingu og hefðbundið nám í bland. Það fann ég að gerði mér mjög gott en þó fór svo að snemma árs 2008 varð ég mjög veikur og eftir að hafa fengið hvatningu hjá Starfsendurhæfingunni lagðist ég inn á geðdeild FSA. Það var erfitt skref að stíga því ég hafði mikla fordóma gagnvart geðdeildum og vildi ekki að fólk vissi að ég væri þar og héldi kannski að ég væri nú endanlega orðinn geðveikur. En ég vissi þó innst inni að það skiptir ekki máli hvað aðrir halda heldur hvað þú ert að gera til að öðlast betra líf og ég þurfti fyrst og fremst að losa mig við eigin fordóma.
Fékk að vinna á mínum hraða
Eftir hálfan mánuð á geðdeildinni var mér farið að líða betur og ég hafði fengið ný lyf sem virkuðu betur fyrir mig. Minn læknir var að mennta sig í hugrænni atferlismeðferð og fékk að nota mig sem tilraunadýr í því námi. Þegar ég útskrifaðist eftir mánaðardvöl var lífið orðið betra og ég gat hafið nám í Starfsendurhæfingunni á nýjan leik. Það var mikilvægur þáttur í bataferlinu að þar fékk ég tækifæri til að gera hlutina á mínum hraða og þó ég missti úr vegna veikinda þá gat ég komið aftur inn þegar ég var tilbúinn. Það er mjög gott að finna það því annars fer maður út í að berjast áfram við eitthvað sem maður ræður ekki við. Um sumarið fór ég í félagskvíðahóp á göngudeild FSA og í framhaldi af því í 6 vikur á geðsvið Reykjalundar í hugræna atferlismeðferð.
Valdefling gaf von um bata
Ég kláraði skólann 2009, ári á eftir áætlun og í starfsendurhæfingunni var mér bent á möguleikann að fara suður í Ráðgjafaskóla Íslands því það var talið henta mér. Það gerði ég og þá kynntist ég Hugarafli. Ég man eftir því að þegar ég var á leiðinni þangað í fyrsta sinn hugsaði ég: „Ég er nú ekki svona geðveikur.“ Þrátt fyrir allt þetta ferli og alla þessa vinnu með minn sjúkdóm voru fordómarnir enn þá þetta miklir hjá mér. En svo kom í ljós að í Hugarafli var bara fólk eins og ég sem var að vinna í sínum málum og þar var mér mjög vel tekið.
Ég mætti í Hugarafl á hverjum degi í þá þrjá mánuði sem ég var í Ráðgjafaskólanum. Mér leist svo vel á þessa hugmyndafræði um valdeflingu og ég fann hvernig hún gaf mér von um bata. Þegar náminu í Ráðgjafaskólanum lauk, eftir þrjá mánuði, flutti ég aftur norður. En hér var ekkert. Það var allt í einu enginn tilgangur með því að fara á fætur á morgnana. Svo ég fór suður aftur, fór aftur í Hugarafl og fann aftur tilgang með lífinu.
Allt þetta myrkur var ekki til einskis
Haustið 2010 byrjaði ég í félagsliðanámi í Borgarholtsskóla. Á sama tíma fór ég að taka þátt í Geðfræðslunni, en hún gengur meðal annars út á það að fara í skóla og halda fyrirlestra um geðheilbrigði og segja frá reynslu sinni af geðröskunum. Þegar ég fór með mína fyrstu fræðslu í Fjölbrautaskóla Suðurnesja og talaði fyrir framan 100 manns – ég sem hafði verið með kvíða og félagsfælni næstum allt mitt líf – fann ég hvað ég var orðinn sterkur einstaklingur og með mikið sjálfstraust. Allt þetta myrkur í 30 ár var þá ekki til einskis, þar sem ég get gefið öðrum von og sýnt þeim að það er engin skömm að vera með geðröskun, það er enginn vonlaus og það er hægt að fá hjálp.
Mikill sparnaður fyrir heilbrigðiskerfið
Þegar þarna var komið hafði ég minnkað lyfjatöku mjög mikið – talandi um að spara í heilbrigðiskerfinu þá er gríðarlegur sparnaður sem svona starf hefur í för með sér. Það er gott að fá lyf og þau hjálpa mikið en það þarf að vinna með þeim. Ég hef haldið áfram, tekið fleiri skref og hugsanlega verð ég lyfjalaus einhvern tímann en það er ekki markmið í sjálfu sér.
Geðraskanir og sjálfsvíg
Umferðarforvarnir hafa skilað miklum árangri og bjargað mannslífum! Hvað er þá til fyrirstöðu að sama sé gert með sjálfsvígsforvarnir?! Hvað viljum við sem samfélag?
Það að koma úr felum getur bjargað mörgum og sérstaklega þér og þinni fjölskyldu að eignast betra líf. Af þeim sem glíma við geðraskanir á Íslandi eru 3 til 4 sem svipta sig lífi í hverjum mánuði. Ég hefði getað orðið einn af þeim. Ætlum við að halda áfram að fela vandann eða viljum við, sem samfélag, gera eitthvað til að vinna á honum? Lífið er til þess að lifa því og stundum þurfum við aðstoð og með sameiginlegu átaki er ýmislegt hægt.
Akureyri og nærsveitarfélög
Ég flutti norður í desember 2012 og var með góðu fólki fagmanna og notenda og við stofnuðum 10. október 2013 Grófin-geðverndarmiðstöð þar sem við vinnum eftir sömu hugmyndafræði og Hugarafl notar.
Óhætt er að segja að mikil vakning hefur orðið á Akureyri þar sem um 20 manns mæta daglega í Grófina til að efla sín lífsgæði. Við réðum sálfræðing til okkar 1. október 2014 en það var mikil viðurkenning fyrir okkar starf. Hópastarf og fræðsla hefur hjálpað fólki að rjúfa einangrun og gefið þeim von um betra líf og öðlast sína drauma.
Unga fólkið hefur farið ört vaxandi innan okkar raða og er margt af því komið í geðfræðsluteymið sem mun fara í alla grunn- og framhaldsskóla hér í bæ. Við vonumst líka til að nærsveitarfélög munu bætast þar við enda nauðsynlegar forvarnir til að auka þekkingu á geðröskunum frá þeim sem glímt hafa við þær af eigin raun sem getur vonandi hjálpað unga fólkinu að leita sér hjálpar.
Við höfum verið í samstarfi við HA og MA þar sem nemendur fá innsýn í starfið og iðjuþálfanemar með hópastarf. Við vorum á málþingi geðræktar hjá Háskólanum sem tókst mjög vel og opnuðu augu fólks á geðröskunum og því starfi sem er unnið hjá okkur. Næsta skref er að með haustinu munum við líka byrja með skipulagða fræðslu fyrir aðstandendur en það verður auglýst þegar nær dregur. Geðdeild og iðjuþjálfar hafa verið dugleg að koma með skjólstæðinga í kynningu.
Við vonumst til að Akureyrarbær muni þrýsta á stjórnvöld til að setja pening í þetta úrræði þar sem þetta hefur sýnt fram á þá þörf sem var orðin og hefur hjálpað fólki að komast í virkni og efla sín lífsgæði. Þetta snýst um líf fjólks og fjölskyldna og ef þetta hjálpar, hvað er þá til fyrirstöðu fyrir bæinn að taka þátt í þeirri uppbyggingu?
Þakklátur að hafa fengið tækifæri til að vinna í sjálfum mér með frábærum fagmönnum og notendum
Á 10 árum hef ég nýtt mér hjálpina með opnum huga og fengið góða hjálp frá fagmönnum og notendum. SÁÁ í meðferð, Hugarafl og þrisvar sinnum verið á geðsviði Reykjalundar, sex sinnum á Heilsustofnun í Hveragerði, einu sinni á geðdeild og félagskvíðahóp á Akureyri og er óendanlega þakklátur öllu þessu fólki en það sem skiptir mestu máli eftir að ég sá hvað ég hafði glímt við sem krakki er að ég þurfti að vinna vinnuna með opnum huga og jákvæðni að leiðarljósi þar sem ég þráði að eignast betra líf. Mér þykir vænt um mínar geðraskanir í dag til að geta hjálpað öðrum, það hjálpar mér í leiðinni. Það er er alltaf von þótt myrkrið sé mikið, því heitir þessi saga Ljós í myrkri.
Eymundur L. Eymundsson er ráðgjafi og meðlimur í Grófinni á Akureyri, þar sem unnið er að því að skapa tækifæri fyrir þá sem glíma við geðraskanir og þá sem einangra sig en vilja eignast betri lífsgæði á jafningjagrunni og á eigin forsendum. Eymundur heldur fyrirlestra um geðheilbrigði og deilir reynslu sinni af geðröskunum.
UMMÆLI