Björn Snæbjörnsson, formaður Einingar-Iðju, afhendir Guðna Th. Jóhannesson, forseta Íslands, fyrsta eintakið af bókinni „Til starfs og stórra sigra“ en bókin hefur að geyma sögu félagsins og forvera þess í 100 ár. Mynd: Daníel Starrason.
Laugardaginn 10. febrúar sl. hélt félagið útgáfuhátíð í Menningarhúsinu HOFI í tilefni af útkomu bókarinnar „Til starfs og stórra sigra“ – Saga Einingar-Iðju 1906-2004. Þessi dagur var valinn því þann 10. febrúar, fyrir 55 árum, sameinuðust Verkakvennafélagið Eining og Verkamannafélag Akureyrarkaupstaðar. Í tilefni útgáfunnar veitti félagið Krabbameinsfélagi Akureyrar, Endurhæfingardeildinni á Kristnesi, Aflinu og Grófinni styrki upp á eina miljón krónur hverju. Jafnframt var öllum bókasöfnum á starfssvæði félagsins gefin bókin að gjöf. Áður en dagskráin hófst lék Lúðrasveit Akureyrar ýmis verkalýðslög í „almenningi“ Hofs og kórinn Hymnodia söng þrjú lög á hátíðinni, auk þess að leiða Nallann í lokin. Sérstakur gestur hátíðarinnar var forseti Íslands hr. Guðni Th. Jóhannesson, sem flutti erindi og tók við fyrsta eintaki bókarinnar.
„Í dag er mikill hátíðisdagur fyrir launþega hér við Eyjafjörð – ekki bara að við séum að gefa út 100 ára sögu baráttukrafts og sigra verkafólks hér við fjörðinn heldur minnumst við þess einnig að í dag eru 55 ár liðin frá því að verkamenn og verkakonur á Akureyri sameinuðust í eitt félag. Til að sýna samstöðuna sem ríkti með þennan áfanga kölluðu þau félagið Einingu. Björn Jónsson, formaður þessa nýja félags, sagði í lokaorðum sínum þegar hann sleit sameiningarfundinum: „Að stofnun félagsins hefur verið staðið af slíkri eindrægni, að fátítt mun vera. Allir hafa verið á einu máli um framtíðina – að hún fylgi ekki aðeins hinu táknræna og ágæta nafni þess, heldur sanni sig ávallt í verki og því betur sem meira liggur við.“ Þetta eru orð að sönnu og nú til dags mættu margir hugsa með sama hætti og Björn og félagar hans gerðu við stofnun Verkalýðsfélagsins Einingar. Fátítt var á þessum árum að konur og karlar væru í sama félaginu. Þetta var því stórt skref í jafnréttismálum í þá daga,“ sagði Björn Snæbjörnsson, formaður félagsins í ávarpi sínu á útgáfuhátíðinni.
Bókin að öllu leyti unnin í heimabyggð
Á aðalfundi Einingar-Iðju þann 16. apríl 2013 var samþykkt tillaga stjórnarinnar um að láta rita sögu félagsins og fyrirrennara þess. „Þetta mikla rit „Til starfs og stórra sigra“ hefur því verið í rúm fjögur ár í smíðum. Í framhaldinu var samið við Jón Hjaltason sagnfræðing um ritun bókarinnar. Þá strax var ákveðið að verklok Jóns yrðu í lok október 2017 og að bókin kæmi út 10. febrúar 2018. Til að gera langa sögu stutta gengu þessi áform stjórnar Einingar-Iðju fullkomlega upp. Bókin var tilbúin á tilsettum tíma og það sem meira er; hún er að öllu leyti unnin norðan heiða – skrifuð, brotin um og prentuð á Norðurlandi. Ég vil nota tækifærið og þakka Jóni Hjaltasyni ánægjulegt og gott samstarf síðastliðin 4 ár. Ég vil líka þakka ritnefndinni sem hélt utan um einstaka verkþætti allan ritunartímann með miklum sóma, þeim Braga V. Bergmann, Sigrúnu Lárusdóttur og Þorsteini E. Arnórssyni,“ sagði Björn og þakkaði líka þeim fjölmörgu sem lögðu félaginu til myndir í bókina, en margar þeirra eru einstæðar og hafa ekki birst áður opinberlega. Einnig þakkaði hann Guðjóni Heimi Sigurðssyni vandað umbrot og myndvinnslu og starfsfólki Ásprents fyrir afbragðs prentun og bókband.
Eining-Iðja færði fjórum félagasamtökum /stofnunum á félagssvæði sínu veglega peningagjöf í tilefni af útkomu bókarinnar „Til starfs og stórra sigra“, sem hefur að geyma sögu félagsins og forvera þess í 100 ár. Hvert félag fékk eina milljón króna. Myndin var tekin að lokinni athöfninni. Talið frá vinstri: Björn Snæbjörnsson, formaður Einingar-Iðju; Elín Björg Ragnarsdóttir, formaður Aflsins, samtaka gegn kynferðis- og heimilisofbeldi; Þórunn Anna Elíasdóttir, gjaldkeri Aflsins; Hlíf Guðmundsdóttir, formaður Krabbameinsfélags Akureyrar og nágrennis; Friðrik Einarsson, formaður stjórnar Grófarinnar, geðverndarmiðstöðvar; Ingvar Þóroddsson, forstöðulæknir Kristnesspítala og Guðni Th. Jóhannesson, forseti Íslands. Mynd: Daníel Starrason.
Margt sem kemur á óvart
Björn sagði að við lestur þessarar bókar komi margt á óvart, og þó að hún spanni „einungis“ hundrað ár í sögu verkafólks við Eyjafjörð er með ólíkindum hversu mikið hefur breyst á þeim tíma. „Ég lít með aðdáun og þakklæti til genginna kynslóða og skil í raun ekki hvaðan þeim kom kraftur og þrautseigja til að takast á við þær afleitu aðstæður sem þeim voru búnar,“ sagði Björn. „Í stuttu máli má segja að nær öll starfskjör- og réttindi, sem við teljum svo sjálfsögð í dag, hafi ekki þekkst þá. Í bókinni er lýst hvernig smám saman þokaðist í rétta átt. Þar gerði stofnun og starf fyrstu verkalýðsfélaganna gæfumuninn og segja má að þau hafi markað þáttaskil í baráttu verkafólks. Smám saman fann fólk hve máttur fjöldans var mikill – að með órofa samstöðu var hægt að vinna stóra sigra. Þótt margt hafi áunnist í baráttu verkafólks fyrir bættum kjörum er ennþá margt óunnið. Jafna þarf lífskjörin í landinu og minnka mun hæstu og lægstu launa. Við megum því alls ekki sofna á verðinum og höldum baráttunni ótrauð áfram. Ég vil biðja fólk að standa upp og við skulum klappa fyrir öllu því baráttufúsa fólki sem hefur skapað okkur það sem við höfum í dag með ótrúlegri þrautseigju og krafti – með viljann að vopni,“ sagði Björn m.a. í ávarpi sínu á útgáfuhátíðinni.
Viðurkenning fyrir mikið og gott starf
Í tilefni af útgáfu bókarinnar ákvað stjórn Einingar-Iðju að veita fjórum samtökum og stofnunum styrk frá félaginu. „Það er smá þakklætisvottur og viðurkenning fyrir þeirra mikla og góða starf. Þau hafa hvert á sinn hátt hjálpað mjög mörgum af þeim félagsmönnum okkar sem hafa átt í erfiðleikum. Það er ógerlegt að telja upp allt sem þessir aðilar hafa gert, en við vitum öll hversu miklu þau hafa áorkað með starfi sínu. Hver styrkur er að upphæð ein milljón króna. Samtökin eru: Aflið samtök gegn kynferðis- & heimilisofbeldi á Norðurlandi, Grófin geðverndarmiðstöð Krabbameinsfélag Akureyrar og nágrennis og Endurhæfingardeild SAK á Kristnesi.“ sagði Björn.
Holl og góð lesning
„Stjórn félagsins ákvað að gefa bókasöfnum á svæðinu bókina, þar sem við viljum að saga verkafólks við Eyjafjörð verði aðgengileg til aflestrar fyrir unga sem aldna. Við teljum mikilvægt að fólk geti lesið um öll þau miklu afrek, dáðir og dug, sem fyrri kynslóðir sýndu í baráttunni fyrir því að geta lifað og brauðfætt börnin sín. Það er holl lesning að kynnast því að réttindin sem við teljum svo sjálfsögð í dag, hafa ekki fallið af himnum ofan. Fyrir öllu þurfti að berjast með viljann einan að vopni,“ sagði Björn áður en hann afhenti bókina fulltrúum þeirra safna er komust á hátíðina, en veðrið hefur oft verið betra en var laugardaginn 10. febrúar sl.
Jón Hjaltason, sagnfræðingur, sá um ritun bókarinnar og sagði nokkur orð á hátíðinni. Mynd: Daníel Starrason.
Söngur verkamanna
Kórinn Hymnodia, undir stjórn Eyþórs Inga Jónssonar, söng þrjú lög á hátíðinni. Eitt þeirra, Söngur verkamanna, skipar sérstakan sess í sögu Einingar-Iðju og forvera þess. Ljóðið er eftir Kristján frá Djúpalæk og lagið er eftir Áskel Snorrason. Þeir félagar færðu Verkamannafélagi Akureyrarkaupstaðar ljóðið að gjöf á 10 ára afmæli þess félags árið 1953, til fullrar eignar og umráða. Þetta lag var sungið oft á árum áður, útsett fyrir karlakór. Í útgáfuhátíðinni frumflutti kórinn útsetningu Gísla Jóhanns Grétarssonar fyrir blandaðan kór á þessu sögufræga lagi.
Kórinn Hymnodia söng þrjú lög, m.a. Söng Verkamanna. Mynd: Daníel Starrason.
Í lok dagskrár risu allir úr sætum og sungu alþjóðlegan baráttusöng verkafólks um allan heim – Internationalinn – eða Nallann eins og hann er gjarnan nefndur. Eyþór Ingi Jónsson og kórinn Hymnodia gáfu tóninn fyrir hátíðargesti sem gáfu auðvitað vel í er lagið var sungið. Að dagskrá lokinni var boðið upp á te eða kaffi og kleinur að gömlum og góðum alþýðusið.
UMMÆLI