Ég bara spyr

Guðmundur Ármann Sigurjónsson skrifar

Þegar Listaháskóli Íslands var stofnaður árið 1999/2000, voru nokkrar deildir lagðar niður sem höfðu verið sérstakar deildir í Myndlista- og handíðaskóla íslands. Deildir þar sem nemendur voru skráðir í og útskrifuðust eftir þriggja ára nám með Ba próf. Vefnaður, leirlist og grafíkdeildir allt mjög mikilvægar stoðir sjónlista þjóðarinnar.

Hvernig er staðan í dag tuttugu og þremur árum síðar?

Leirlistin er kennd reglulega við myndlistaskólana í Reykjavík og Kópavogi á námskeiðum, eitthvað er um kennslu í grunnskólum. Þekki ekki stöðuna á listnámsbrautum í framhaldsskólum, nema listnámsbraut í VMA, þar er ekki áhersla á leirlist.

Vefnaður á í vök að verjast, þar sem áhersla er víða meira á fatahönnun. Hin ánægjulega undantekning er Textílmiðstöð Íslands á Blöndósi stórmerkilegt frumkvöðla starf sem unnið er þar. Á listnámsbraut í Verkmenntaskólanum á Akureyri VMA vel tækjum búin textíl deild með fjölda vefstóla.

Margt bendir til þess að illa sé komið fyrir menntun í grafíklistinni, hvergi er hægt að mennta sig til BA gráðu í þeirri grein myndlistar. Í grunnskólum eru nokkrir myndmenntakennarar sem gefa nemendum kost á að kynnast þessari grein við mis góðan búnað. Þær listnámsbrautum í framhaldsskólum eru til þar sem boðið er uppá grafík sem valgrei hluta af námstímanum get nefnt listnámsbraut VMA . Þar gefst nemendum kostur á að velja sér grafík áfanga aðra hverja önn.

Um þessar mundir er í gangi undirskriftasöfnun meðal fagfélaga í grafík, á Norðurlöndunum um áskorun til menntamálayfirvalda og listaskóla að gefa nemendum kost á námi til MA gráðu í grafík og teikningu. Þar segir meðal annars: Síðustu 25 árin hefur menntun í grafíklist- og þrykkþekkingu við háskólana í Skandinavíu dregist verulega saman og á nú á hættu að hverfa úr norrænu og evrópsku listnámi. Í þessarri áskorun sem skipulögð er af Nordic Graphic Network, er undirstrikað mikilvægi frekari menntunar til MA og að grafík og teikning hljóti veglegan sess í myndlistarmenntun.

Hér heyrast fáar raddir um reglulegt nám í listgrafík, ekki einu sinni til BA gráðu , hvað þá til MA eða nokkurn skapaðan hlut. Ég bara spyr. Hvar er metnaðurinn? Er bara í lagi að fleyja einum mikilvægum þætti sjónmenningar á Íslandi út um gluggann. Er ásættanlegt að hunsa verklega þætti listnáms í ofuri áherslu um, að hugmyndin sé það sem öllu skiptir í myndlistarnámi og að teiknikunnáttu og handverkinu hafi ekkert vægi í háskólanámi. Hér er mjög varhugaverð stefna sem ræður för. Mikilvægasta er að þessir tveir þættir listnáms séu ekki skildir að.

Eitt er að haf áhyggjur af þróuninni og annað að sjá að það sé bara yfirleitt ekki nein regluleg kernnsla í þeirri mikilvægu greinum sjónlista hér á landi. Að það sé bara í lagi að ekki sé nein regluleg kennsla í þessum mikilvægu greinum sjónlista grafík, teikning, vefnaður og leirlist, nema í námskeiðsformi.

Í myndlistaskólunum í Reykjavík og Kópavogi er sem betur fer áhersla á verklega þætti í myndlist einnig á nokkrum listnámsbrautum í frammhaldskólum er áhersla á verklega þætti og teikningu. Hér er eitt elsta myndlistarfélag starfandi, félagið Íslensk grafík er varð 50 ára 2019. Öflugt félag þar sem merkir listamenn berjast af hugsjón fyrir grafíkinni. Vandinn er samt sá að afar hæg endurnýjun er meðal félagsmanna, helst eru það nemendur sem snúa heim eftir nám í erlendum listaháskólum.

Ég skora á Listaháskólann að taka upp reglulegt nám til að byrja með til Ba-gráðu við stofnunina og gera verklega þætti listnáms, vefnaði, leirlist og grafík að mettnaðarfullu námi. Íslenskir nemendur þurfa að hafa möguleika hér heima til BA menntunar til að geta hafið framhaldsnám við erlenda listaháskóla þar sem þeir geta bætt við sig námi til MA í listgrafík, Til þess þarf að hefja hér reglulegt nám í grafíklistinni.

Listin er 5% meðfæddur hæfileiki en 95% vinna eins og margir merkir listamenn hafa látið hafa eftir sér.