Morgunblaðið flutti fréttir af brunanum.
Að kvöldi miðvikudagsins 7. janúar 1931 varð mikill eldsvoði á Kristneshæli í Eyjafirði. Þak Hælisins varð alelda á skömmum tíma. Slökkviliði frá Akureyri tókst að koma í veg fyrir að eldurinn teygði sig niður á neðri hæðir byggingarinnar auk þess sem steypt gólfplatan hélt aftur af eldinum. Þegar slökkvistarfi lauk hafði eldurinn kraumað í u.þ.b. fjórar klukkustundir. Engum varð meint af brunanum nema hjúkrunarkonu einni sem freistaði þess að bjarga eigum sínum. Hún brenndist illa. Bruninn á Kristneshæli var á allra vitorði og seinna átti umfjöllun um hann eftir að prýða síður annála og sögubóka.
Þormóður Helgason.
Bjarni Jónasson Rafnar var sonur Jónasar Rafnar en hann var yfirlæknir á Kristneshæli. Bjarni bjó á meðal berklasjúklinga með foreldrum sínum og systkinum þar til hann flutti í læknisbústað sem reistur var í kjölfar brunans. Þormóður Helgason var fæddur og uppalinn á sveitabænum Kristnesi þar sem hann bjó með móður sinni og afa. Þeir félagarnir urðu vitni að brunanum. Þormóður og Bjarni segja svo frá:
„Við vorum að hlusta á grammafón hjá afa, á nýjar plötur sem voru teknar af karlakórnum Geysi árið 1930. Þær voru að koma út um þetta leyti. Við vorum að trufla þarna samsæti, við krakkarnir. Við strákarnir vorum algjörlega snar að hlusta á þessar plötur. Það var verið að spila þær þegar Grímur afabróður minn kom í dyrnar og sagði Hælið vera að brenna! Við hlupum í norðurherbergið og þar blasti þetta við manni. Annar endinn var alelda en svo færðist eldurinn yfir. Menn héldu að hann myndi stöðvast við stafninn í miðjunni en það var ekki aldeilis. Hann hélt áfram hægt og rólega.“ (Þormóður)
„Ég man svo vel eftir hælisbrunanum. Þegar allt þakið logaði. Fólk var ekki beint í hættu. Það voru allir fluttir af efstu hæðinni, eða efri hæðinni, og niður. Jú auðvitað var í sjálfu sér hætta, þetta var í norðangolu að vetri til í myrkri. Ég man eftir því að við krakkarnir fórum út fyrir Hælið til að sjá þetta. Ég gerði mér nú eiginlega ekki alveg grein fyrir því hversu voðalegt ástand þetta var. Þá logaði allt þakið, á allri byggingunni. Þarna brann bara allt sem brunnið gat. Þetta var voðalegt að sjá þetta.“ (Bjarni Rafnar)
Bjarni Rafnar (t.v.) ásamt systkinum sínum árið 1929, þeim Þórunni og Jónasi.
Þrjátíu slökkviliðsmenn voru á staðnum með útbúnað til slökkvistarfa. Vegna erfiðleika við að tengja stærri slöngur við vatnslása urðu slökkviliðsmenn að notast við kraftlitlar garðslöngur sem hægði umtalsvert á slökkvistarfinu.
„Það voru ábyggilega allir verkfærir menn komnir þangað til að hjálpa til. Ábyggilega ekki staðið á því að bera fólkið niður, að færa það niður af efstu hæðinni. Ég sofnaði út frá þessu. Það var mikið gert grín að slökkvibílnum. Hann var sagður svo lélegur að hann hefði ekki haft sig upp hælisveginn. Ég veit ekki hvort sagan var login eða sönn. Vegirnir voru náttúrulega ekki merkilegir. En þetta gekk.“ (Þormóður)
Skemmdir urðu töluverðar. Þak og ris brann til kaldra kola og allir innanstokksmunir. Persónulegir munir sjúklinga og starfsfólks svo sem fatnaður og peningaseðlar sem voru geymdir í koffortum, urðu eldinum að bráð. Nokkurt tjón varð á 2. hæð, sprungur í veggjum og skemmdir á sængurfatnaði.
Þakhæðin var endurreist á vordögum og í kjölfar brunans var hafist handa við að byggja læknisbústað norðan við Hælið. Byggingu bústaðarins var svo gott sem lokið um áramótin 1932. Íbúð yfirlæknis á Hælinu var nú ætlað nýtt hlutverk, að hýsa sjúklinga og þannig draga úr þrengslum.
Miklar vangaveltur urðu um orsök eldsvoðans. Opinber skýring var biluð rafmagnsleiðsla. Ekki voru þó allir jafn sannfærðir.
Var hin opinbera skýring á orsökum brunans sú rétta eða var mögulega eitthvað annað sem kveikti neistann? Ítarlegri umfjöllun má finna á heimasíðu Grenndargralsins.
Brynjar Karl Óttarsson.
UMMÆLI