Sigurður Guðmundsson skrifar
Ég var einu sinni sjómaður. Finnst það með því skemmtilegra sem ég hef tekið mér fyrir hendur um ævina. Það besta var að maður var jafnan í kjörþyngd og ekkert mál var að vera blindfullur á miðvikudagskvöldi ef því var að skipta því dagarnir voru allir laugardagar þegar maður var í landi. Ég var á allskonar fleytum, frá 100 tonna bátum til stórra frystitogara. Kjörin voru jafn misjöfn og skipin sem ég var á. Stundum var þetta svo lélegt að þegar launin komu inn átti maður fyrir uppsafnaða reikningnum á Ásakaffi og aur fyrir kartoni af sígarettum. Það var reyndar eini staðurinn sem ég var í reikningsviðskiptum á bjór og brennivíni. Góður tími samt. Suður með sjó fengum við umslag í lok vertíðar og engan launaseðill. Á öðrum stað fengum við sama og ekki neitt þar sem útgerðin fór á hausinn þegar vertíð var lokið. Missti reyndar 8 kíló á þeirri vertíð og hef sjaldan litið betur út. Norðlenska útgáfan af Tarzan en bara verulega mikið minni á hæðina. Afbragðstími. Frystitogarar og ísfisktogarar tóku síðan við og voru þá þessi mál í betra horfi. Maður fékk launaseðill en samt var alltaf óbragð af flestum uppgjörum.
Fyrir vestan virtist vera sama hversu stóran fisk við komum með í land, þá virtist þetta alltaf vera smælki þegar útgerðin var búin með sínar mælingar. Nýveiddur þorskur var orðinn tveggja nátta og rækjan var varla hæf í salat vegna smæðar. Var alveg sama hvað var tuðað það breyttist ekki neitt.
Suður með sjó var á einu skipi einungis mögulegt að landa um eða eftir miðnætti. Þá var vigtarmaðurinn farinn heim að horfa á sjónvarpið og númeralaus vörubíll náði í fyrsta hlassið af fiski sem hvarf í náttmyrkvið. Þarna fengum við borgað í peningum.
Á öðrum stað var efsta lagið annaðhvort smælki eða steinbítur með golþorskum fyrir neðan. Unnið var í salt í skjóli myrkurs um borð og selt svart. Báturinn hálf kvótalaus og útgerðin á hvínandi kúpunni en við rérum samt. Þetta heitir meðvirkni.
Á frystitogurum lærði maður að henda fiski. Ekki einhverjum slatta heldur hundruðum tonna. Græðgin var svo gerræðisleg. Að standa kannski við færibandið með skipstjóranum og hafa varla undan að henda smáum fiski á færibandið sem fór rakleitt út um lúguna. Þetta hét að hámarka andvirði aflans. Að sjá 70 tonn af karfa sem sturtað var úr trollinu í lygnan sjó er ekkert spes. Karfaskrattinn fljótandi um allan sjó. Frekar sérstakt. Stundum voru eftirlitsmenn um borð en þá hentum við bara meðan þeir sváfu.
Þetta hefur samt batnað mikið held ég. Meiri virðing er borin fyrir fisknum og menn meðvitaðri um þessa auðlind. Samt ekki alltaf.
Það er ekki að undra að sjómenn séu orðnir pirraðir í garð útvegsmanna. Ævintýraleg afkoma greinarinnar undanfarin ár er slík að ekki er auðvelt að vorkenna eigendum útgerða. Ég vorkenni þeim ekki neitt enda hreinasti hryllingur hvernig þeir hafa náð að snúa niður þúsundir manna og í raun haldið heilli þjóð nauðugri með frekju og yfirgangi. Við skulum skoða nokkur dæmi.
Það er auðvitað snilld og ekkert orð er betra til notkunar til að lýsa því mikla afreki hjá fiskvinnslum að geta sett starfsfólkið sitt á launaskrá hjá ríkinu þegar enginn fiskur kemur í land. Þetta myndi hver atvinnurekandi vilja geta gert þegar lítið er að gera. Þetta heitir að taka þjóð í r…….ð.
Það er líka skrýtin krafa útgerðar að starfsmenn skuli taka þátt í að kaupa skip sem þeir eiga ekkert í. Væri mikill munur fyrir almenna rekstraraðila að launþegar myndu taka þátt í greiðslu á atvinnuhúsnæði þar sem þeir vinna. Kroppa aðeins af grunnskólakennurum ef byggður er nýr skóli. Afar sérstakt. En þetta ákvæði á bara að vera inni til 2030. Þetta var svo reyndar tekið út. En þvílík hugmynd.
Þegar olían var rándýr fyrir nokkrum árum tóku sjómenn á sig kjaraskerðingu því þeir skildu vandann. Nú þegar olían hefur lækkað skilur útgerðin ekki af hverju sjómenn vilji ekki borga með sér lengur.
Sjómannaafsláttur var aflagður fyrir nokkru sem eðlilegt er. Ekki er eðlilegt að einhver starfsstétt njóti skattahagræðis vegna vinnu sinnar umfram aðra. Mér finnst krafa sjómanna óréttlát um bætur vegna þessa. Ennþá heimskulegra er að útgerðarmenn skuli bera það í tal að ríkið komi með aura í þetta fyrirkomulag með einhverjum hætti.
Blessaður kvótinn er auðvitað sér kapítuli. Orð einsog ógleði, mismunun og arðrán eru svona fyrstu orðin sem koma upp í hugann. Ég verð alveg sérstaklega pirraður yfir linkind alþingis þegar kemur að þessum málum. Þarna skiptir máli að eiga vini. Svo einfalt er það. Samansafn af hreinræktuðum aumingjum þegar kemur að útdeilingu sameignar til fárra fyrir ekki neitt. Makrílkvóti var gefinn fyrir tugi milljarða og hefði getað kostað þennan nýja hátæknispítala sem verður líklega orðinn úreltur þegar hann verður loksins byggður árið 2050. Ef menn og konur hefðu haft eitthvert vit á alþingi á sínum tíma og sérstaklega þor væri þetta hreinlega ekkert mál. Leigja út hvert einasta kíló og kvótinn í eigu þjóðarinnar. Sameign í þessu tilviki er einsog að búa í blokk en mega ekki nota stigaganginn til að komast upp á þriðju hæð þar sem þú býrð því leiðinlegi karlinn á annarri hæðinni þolir ekki umgang. Algjör firra.
Ég keypti mér 100 grömm af harðfiski í dag. Hann kostaði fjórtánhundruð krónur. Fjórtán þúsund krónur kílóið er helmingi meira heldur en kíló af humri sem er selt út um bakdyr hjá einhverri útgerð eða áhöfn til að búa til vasapening. Er einhver furða að manni skuli stundum verða bumbult af þessu öllu saman. En þetta var samt afbragðsgóður harðfiskur frá Eskifirði.
UMMÆLI